اصحاب امام حسن عسکریامام حسن عسکری علیه‌السلام ـ چه در زمان حیات پدر گرامیشان و چه در دوران امامت خویش در شهر سامرا به‌شدت تحت نظر بودند؛ از‌این‌روی ارتباط با یاران به‌سختی صورت می‌گرفت و به همین علت یاران و شاگردان حضرت معمولاً به‌طور ناشناس با امام مرتبط بودند؛ به چند تن از یاران ایشان اشاره می‌کنیم: فهرست مندرجات۱.۱ - عثمان بن سعید عمری ۱.۱.۱ - علت نامیده شدن عثمان به روغن‌فروش ۱.۱.۲ - وفات عثمان بن سعید ۱.۲ - محمد بن عثمان ۱.۲.۱ - روایتی از امام عسکری ۱.۳ - احمد بن ابراهیم ۱.۳.۱ - آثار احمد بن ابراهیم ۱.۴ - فضل بن شاذان ۱.۴.۱ - آثار فضل بن شاذان ۱.۵ - احمد بن محمد برقی ۱.۵.۱ - آثار علمی احمد بن محمد ۱.۶ - حسین بن اشکیب ۱.۷ - حسن بن موسی ۱.۷.۱ - آثار علمی حسن بن موسی ۱.۸ - ابراهیم الکاتب ۱.۹ - احمد بن ادریس قمی ۱.۱۰ - ابو هاشم جعفری ۲ - پانویس ۳ - منبع ۱ - یاران امام حسن عسکری۱.۱ - عثمان بن سعید عمریوی که از قبیله بنی‌اسد بود و به‌علت سکونت در شهر سامرا به عسکری نیز مشهور بود، از یاران و اصحاب خاص امام هادی و امام حسن عسکری و همچنین به‌عنوان نائب اول از نواب اربعه امام زمان ـ عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف ـ به‌حساب می‌آید. ۱.۱.۱ - علت نامیده شدن عثمان به روغنفروشاز او در محافل شیعی به نام (سمّان) روغن‌فروش نیز یاد شده است؛ زیرا به‌منظور استتار فعالیت‌های سیاسی، روغن‌فروشی می‌کرد و اموال متعلق به امام را که شیعیان به وی تحویل می‌دادند، در ظرف‌های روغن قرار داده، به محضر امام عسکری ـ علیه‌السلام ـ می‌رساند. وارد شده كه او از مادر از نسل عمر الاطرف بن امام علی علیه السلام بود. او مورد اعتماد و احترام عموم شیعیان بود. پس از رحلت امام حسن عسکری مراسم تغسیل و تکفین و خاکسپاری آن حضرت را در ظاهر، عثمان بن سعید انجام داد. ۱.۱.۲ - وفات عثمان بن سعیددر مورد تاریخ وفات وی اختلاف است، در برخی منابع ۲۶۷ و در برخی ۲۸۰ ق ذکر شده است. [۸]
جاسم، حسین، تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم، ترجمه سید محمد تقی آیت اللهی، ص ۱۵۵.
۱.۲ - محمد بن عثمانمحمد بن عثمان بن سعید ثمری: وی نیز همچون پدر از بزرگان شیعه و از نظر تقوی و عدالت و بزرگواری مورد اعتماد و احترام شیعیان بود و از یاران مورد اعتماد امام عسکری ـ علیه‌السلام ـ بود. ۱.۲.۱ - روایتی از امام عسکریچنانچه امام عسکری در جواب (احمد بن اسحاق) که سؤال کرده بود به چه کسی از شیعیان و معتمدین حضرت مراجعه کند، حضرت فرمود: عمری (عثمان بن سعید) و پسرش هر دوی آنها امین و مورد اعتماد من هستند، آنچه به تو برسانند، از جانب من می‌رسانند و آنچه به تو بگویند، از طرف من می‌گویند. سخنان آنان را بشنو و از آنان پیروی کن؛ زیرا این دو تن مورد اعتماد و امین من هستند. وی که به‌عنوان نایب دوم امام زمان ـ عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف ـ نیز بوده، در تاریخ ۳۰۴ یا ۳۰۵ هجری قمری وفات یافت. ۱.۳ - احمد بن ابراهیماحمد بن ابراهیم بن اسماعیل یکی از خواص و نزدیکان امام حسن عسکری بود که آثار ارزنده‌ای در علوم مختلف از خود به یادگار گذاشت. ۱.۳.۱ - آثار احمد بن ابراهیمکتاب (اسماء الجبال و المیاه و الاودیه) در علم جغرافیا بوده و همچنین در علم لغت تبحر داشته و از کاتبان و همنشینان امام بوده. وی در سال ۲۹۱ هجری قمری وفات یافت. ۱.۴ - فضل بن شاذانفضل بن شاذان بن خلیل مکنی به ابومحمد که از مشایخ و ثقات و معتمدین و محدثین اواسط قرن سوم هجری است. وی فقیه متکلم جلیل القدر و از اصحاب حضرت جواد ـ علیه‌السلام ـ و امام هادی و امام حسن عسکری ـ علیهماالسلام ـ بوده و حدود یکصد و هشتاد کتاب به او منسوب است که در موضوعات مختلف نگاشته. ۱.۴.۱ - آثار فضل بن شاذاناز جمله (اثبات الرجعة) (اربع مسائل فی الامامیة)، (الرد علی الباطنیة و القرامطة)، (حدوث العالم) و... او را متوفای ۲۶۰ هجری می‌دانند. و همچنین کتاب الایضاح فی الرد علی سائر الفرق از اوست. ۱.۵ - احمد بن محمد برقىاحمد بن محمد بن خالد برقی (متوفای ۲۷۴ یا ۲۸۰ هـ)، وی نیز از یاران و اصحاب امام حسن عسکری بوده و همچنین پدرش محمد نیز از یاران امام محسوب می‌شد؛ ولی احمد شهرتی بیش از پدر داشته است. ۱.۵.۱ - آثار علمی احمد بن محمداو دارای آثار علمی بود؛ از جمله المحاسن که حاوی بسیاری از احادیث ائمه است. ۱.۶ - حسین بن اشکیبحسین بن اشکیب سمرقندی (مروزی) از اصحاب و یاران امام حسن عسکری و در نقل روایت از جانب رجالیون ثقه توصیف شده مدتی در قم خادم حرم حضرت معصومه ـ سلام‌الله‌علیها ـ بوده سپس در سمرقند مقیم و به نشر معارف تشیع پرداخت. ۱.۷ - حسن بن موسیحسن بن موسی الخشاب از بزرگان و علمای شیعه و از یاران امام عسکری بود. ۱.۷.۱ - آثار علمی حسن بن موسیوی آثار علمی در موضوعات مختلف داشته؛ از جمله: کتاب الرد علی الواقفة و النوادر و ... . ۱.۸ - ابراهیم الكاتباسم اين صحابی بزرگ ابراهیم بن ابی‌حفص بود و کنیه‌اش ابو اسحاق، کاتب و از اصحاب بزرگ امام حسن عسکری ـ علیه‌السلام ـ به‌شمار می‌رود و مردی ثقه و موجه است و همچنین او کتابی در رد اهل غلو و ابی‌الخطاب نوشت. ۱.۹ - احمد بن ادریس قمیاحمد بن ادریس قمی معروف به معلم، از اصحاب و یاران امام عسکری ـ علیه‌السلام ـ به‌شمار می‌رود. او فقیهی ثقه و مورد اعتماد شیعه بود که روایات زیادی نقل کرده و روایاتش صحیح است. دارای اثری به نام نوادر بوده ـ در سال ۳۰۶ درگذشت. ۱.۱۰ - ابو هاشم جعفریداود بن قاسم بن اسحاق بن عبد الله بن جعفر بن ابی طالب از اهالی بغداد که در نزد ائمه ـ عليهم‌السلام ـ دارای مقام و منزلتی عالی بود و در نقل حدیث او را ثقه دانسته‌اند و از اصحاب خاص امام جواد و هادی و عسکری و حضرت صاحب الزمان ـ عليهم‌السلام ـ محسوب و از همه آنها نقل روايت کرده است. ۲ - پانویس۳ - منبعسایت اندیشه قم |